جوان آنلاین: بارش‌های بهاره توانست جان دوباره‌ای به سدها و تالاب‌ها بدهد. اما این نزولات آسمانی نباید باعث شود که فکر کنیم وضعیت آبی خوب است و از بحران خارج شده‌ایم. در حال حاضر استان‌های بوشهر، فارس، خراسان رضوی، قزوین و تهران هنوز شرایط سختی دارند و کاهش بارش‌ها نسبت به گذشته تأثیر زیادی روی حجم مخازن سد‌های موجود در این استان‌ها و درصد پرشدگی سد‌های تأمین‌کننده آب شربشان داشته است. به عنوان مثال، حجم مخازن سد‌های تهران با کاهش ۱۰درصدی نسبت به سال آبی گذشته روبه‌رو است. ۱۴سد مهم کشور ذخایر آبی زیر ۲۰درصد دارند به‌عبارتی بیش از ۸۰درصد ظرفیت مخازن آن‌ها خالی است. همچنین در ۱۶سد کشور نیز ذخایر آبی آن‌ها نسبت به زمان مشابه سال قبل که سالی خشک و کم بارش بوده، بین ۲۵تا۹۰درصد کاهش دارد. همین امر موضوع مدیریت آب در بخش کشاورزی استان‌ها و نحوه استفاده از مایع حیات در شهر‌ها را بیش از پیش ضروری می‌کند.
با توجه به جدی بودن تبعات تغییرات اقلیم که گرم شدن هوا را شدت بخشیده و می‌تواند تهدیدی برای منابع آبی باشد؛ لازم است هموطنان در کشور خشک و نیمه خشکی مانند ایران، همواره توجه ویژه‌ای به مدیریت مصرف آب داشته باشند تا فصل گرم سال را با اطمینان خاطر پشت سر بگذاریم.
چندی پیش بود که سخنگوی صنعت آب ایران عنوان کرده بود: «حجم مخازن سد‌های تهران با کاهش ۱۰درصدی نسبت به سال آبی گذشته روبه‌رو بوده که نشانگر ضرورت جدی گرفتن مدیریت مصرف است.»
فیروز قاسم‌زاده، کاهش میزان بارندگی کشور نسبت به شرایط نرمال را ۷ درصد اعلام کرد و افزود: «با وجود اینکه بارش کشور به شرایط نرمال نزدیک شده، اما آثار خشکسالی‌های گذشته در رواناب‌ها و جریان رودخانه‌ها محسوس است و با کاهش در آورد رودخانه‌ها روبه‌رو هستیم.»
وی گفت: درحال‌حاضر، با بهبود نسبی در بارش‌های اخیر در شرایط مساوی با سال گذشته، ۵۸درصد مخازن سد‌های کشور پر است.
نیمی از سدها خالی است
سال آبی جاری، از ابتدای مهرماه ۱۴۰۲ آغاز شده و بر اساس آمار‌ها تا حدود یک ماه پیش در مجموع ۱۶میلیارد و ۳۶۰ میلیون مترمکعب آب وارد سد‌های ایران شده که نسبت به ورودی ۱۹ میلیارد و ۷۰۰ میلیون مترمکعبی آب به سدها در مدت مشابه سال آبی گذشته، کاهشی ۱۷ درصدی را نشان می‌دهد.
همچنین در این مدت به منظور تأمین آب شرب، کشاورزی، صنعت و مباحث زیست‌محیطی، ۱۲ میلیارد و ۴۱۰ میلیون مترمکعب آب از سد‌های کشور رهاسازی شده که نسبت به خروجی ۱۲ میلیاردو ۵۰ میلیون مترمکعبی آب در مدت مشابه سال آبی قبل از سدها، ۳ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
درحال حاضر با وجود ۲۵ میلیارد و ۶۴۰ میلیون مترمکعب آب ذخیره شده در سد‌های کشور، ۵۲ درصد ظرفیت مخازن سدها پرو ۴۸ درصد این ظرفیت خالی است.
این آمار‌ها حکایت از واقعیتی تلخ دارند و آن هم اینکه با وجود بارش‌های اخیر هنوز هم کمبود آب به شدت در کشور احساس می‌شود و نباید گزارش برخی استان‌ها مبنی بر سر ریز شدن سدهایشان را به کل ایران تعمیم داد.
هم اکنون استان‌هایی مثل کرمان، بوشهر، یزد، سیستان‌و‌بلوچستان، هرمزگان و حتی سمنان، تهران و اصفهان در شرایط سخت کم آبی قرار دارند و برداشت‌های بی‌رویه از منابع زیرزمینی موجب شده تا گرفتار فرونشست‌های سخت باشند.
آنچه از سال‌ها قبل درباره مدیریت آب‌ها و هدایت رواناب‌ها به سمت سفره‌های زیرزمینی و حفاظت از آن‌ها برای روز‌های سخت، بار‌ها هشدار داده شده و توصیه شده، هنوز مورد توجه قرار نگرفته و با هر بار بارش یا سیلی روان می‌شود یا آب‌ها بدون توجه به بیراهه می‌روند تا از بین بروند.
بارش‌ها خشکسالی را از بین نبرده
در کنار استان‌هایی که از هم اکنون روز‌های سختی را روبه‌روی خود می‌بینند، استان‌هایی هم هستند که وضعیت آبی آن‌ها بهبود یافته، اما باز هم باید توجه داشته باشند تا مبادا با دست خودشان بحران را به شهر رو روستاهایشان بکشند.
اردبیل از جمله استان‌هایی است که در بارش‌های بهاره اتفاقات خوبی را شاهد بوده است. در حال حاضر حجم ذخیره سد‌های داخلی این استان نسبت به سال گذشته ۳۰درصد افزایش یافته است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای اردبیل می‌گوید: «با توجه به اینکه در اوایل سال آبی بارش مناسبی را نداشتیم؛ وضعیت نگران‌کننده‌ای را در سد‌های استان شاهد بودیم که با بارش‌های مناسب زمستان و بهار وضعیت بهتر شده و با همکاری آب و فاضلاب استان و مشترکان، شاهد صرفه جویی ۵ میلیون متر مکعبی در مصرف آب بودیم که معادل یک ماه مصرف آب شهر اردبیل است.»
حمید فضایلی با تأکید بر اینکه در سد‌های مرزی شامل ارس و خداآفرین که شبکه مغان را تحت پوشش قرار می‌دهند؛ ۸۰۰ میلیون‌متر مکعب افزایش حجم این سدها را شاهد هستیم که نشان می‌دهد وضعیت بارشی مناسب در شمال استان به توسعه و تقویت نظام کشاورزی و بهره‌برداری در این منطقه کمک کرده به تأمین آب شرب مرکز استان از طریق سد یامچی اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «سد یامچی نسبت به سال گذشته در اوایل سال آبی حجم کاهشی داشته به طوری که ۲ تا ۳ میلیون متر مکعب حجم این سد پایین آمده بود. برای این سد حجم ۸۰میلیون متر مکعبی پیش بینی شده و در حال حاضر ۲۷ میلیون متر مکعب ذخیره آب دارد، اما در بحث کیفی نباید به حجم پایین‌تر از ۱۵ میلیون متر مکعب برسد چراکه این حجم بحرانی به شمار می‌رود و پایین‌تر از این میزان به افزایش جلبک و رسوبات کمک کرده و بر طعم و بوی آب اردبیل تأثیرگذار است.»
به گفته این مسئول، نباید بارش‌های اخیر ما را از وضعیت خشکسالی آسوده خاطر کند بلکه همچنان نسبت به بلند مدت، ما با کاهش بارش‌ها روبه‌رو هستیم و ذخایر عمده سد‌های استان پایین‌تر از تراز بلند مدت است.
وی تأکید می‌کند: «۴۰ میلیون متر مکعب ذخیره سد سبلان است که ۱۰میلیون متر مکعب افزایش حجم سد را شاهد هستیم و به نظر می‌رسد باید مراقبت بیشتری را در مصرف منابع آب شاهد باشیم.»
فضایلی به وضعیت شکننده منابع آب ذخیره شده در پشت سدها اشاره کرده و ادامه می‌دهد: «در صورت تداوم گرمای تابستان و عدم بارش‌ها ما به سختی می‌توانیم فصل زراعی جاری را پشت سر بگذاریم.»